آیا از سردردهای مداومی رنج میبرید که گاهی از گردنتان آغاز میشوند؟ آیا مسکنها دیگر تأثیری ندارند و به دنبال یافتن علت اصلی این درد هستید؟ شما تنها نیستید. بسیاری از افراد با این مشکل مواجهاند و نمیدانند که منشاء دردشان ممکن است در ستون فقرات گردنی نهفته باشد. ارتباط بین دیسک گردن و سردرد یک واقعیت پزشکی اثباتشده است; مشکلات ساختاری در مهرهها و دیسکهای گردن میتوانند مستقیماً باعث درد سر شوند.
در کلینیک کایروپراکتیک «سلامتکده طاها» در قم و تهران، ما به طور تخصصی مشکلات اسکلتی-عضلانی، از جمله سردردهای ناشی از گردن را تشخیص و درمان میکنیم. هدف ما یافتن ریشه اصلی درد و بازگرداندن کیفیت زندگی بیماران بدون محدودیت است.
در این مقاله، با بررسی ارتباط دیسک گردن و سردرد، علائم کلیدی و راهکارهای درمانی مؤثر، شما را با روشهای علمی و غیرتهاجمی برای رهایی از درد آشنا میکنیم.
آیا درد گردن شما باعث سردردتان میشود؟
وقتی صحبت از سردرد میشود، اولین چیزی که به ذهن میرسد مشکلات مربوط به خود سر است. اما حقیقت این است که گاهی اوقات، منشأ اصلی درد در جای دیگری قرار دارد. سردرد سرویکوژنیک یا گردنی، یک نمونه کلاسیک است که در آن، درد سر به عنوان یک علامت ثانویه از یک مشکل اولیه در ستون فقرات گردنی ایجاد میشود. درک این مفهوم، کلید اصلی برای انتخاب مسیر درمانی صحیح است.
تعریف سردرد ناشی از گردن
سردرد سرویکوژنیک (Cervicogenic Headache) یک نوع سردرد ثانویه است؛ این یعنی درد، نشانه یک بیماری یا مشکل زمینهای دیگر است و برخلاف سردردهای اولیه مانند میگرن، مستقیماً از ساختارهای مغز نشأت نمیگیرد. در این حالت، منشأ درد، ساختارهای استخوانی یا بافتهای نرم ناحیه گردن (مهرهها، دیسکها، مفاصل و عضلات) است.
در واقع، دردی که شما در سر خود احساس میکنید، یک درد ارجاعی است؛ یعنی مغز شما سیگنالهای درد دریافتی از گردن را به اشتباه به عنوان دردی از ناحیه سر تفسیر میکند.
یکی از راههای موثر برای مدیریت این نوع درد، استفاده از روشهای غیرتهاجمی مانند درمان سردرد با کایروپراکتیک است که بر اصلاح ساختار ستون فقرات تمرکز دارد.
چگونه مشکلات گردن، درد را به سر منتقل میکنند؟ 
شاید برایتان جالب باشد که بدانید چگونه یک مشکل در گردن میتواند باعث درد در پیشانی یا پشت چشم شود. پاسخ این پرسش در ساختاری عصبی به نام هسته تریژمینوسرویکال (Trigeminocervical Nucleus) نهفته است.
میتوان این هسته را شبیه یک جعبه تقسیم عصبی در بالای ساقه مغز تصور کرد. در این نقطه، رشتههای عصبی منتقلکننده حس از صورت و سر با رشتههای عصبی گردنی که از مهرههای C1، C2 و C3 میآیند، به هم میرسند و همگرا میشوند.
زمانی که یک ساختار در گردن (مثلاً دیسک آسیبدیده ) سیگنالهای درد را از طریق اعصاب گردنی به این هسته میفرستد، مغز یک پیام ترکیبی دریافت میکند. به دلیل این همگرایی، مغز نمیتواند منبع واقعی درد را به درستی تشخیص دهد. در نتیجه، سیگنالهای درد گردن به اشتباه بهصورت درد در سر (مانند پیشانی، شقیقه یا پشت چشم) تفسیر میشوند.
این پدیده که درد ارجاعی نام دارد، توضیح اصلی انتشار درد در سردردهای سرویکوژنیک است.
علت بروز سردرد به خاطر دیسک گردن چیست؟
وقتی دیسک گردن آسیب میبیند، میتواند به شکلهای مختلف باعث سردرد شود. این مشکل فقط فشار ساده نیست، بلکه ترکیبی از فشار، التهاب و گرفتگی عضلات است که با هم سردرد ایجاد میکنند.
فشار مستقیم دیسک بر روی اعصاب گردنی
بین مهرههای گردن دیسکهایی وجود دارند که مثل بالشتک ضربهگیر عمل میکنند. هر دیسک یک هسته نرم و یک پوسته محکم دارد. اگر به دلیل آسیب یا وضعیت نادرست بدن پوسته دیسک ضعیف شود، هسته نرم به بیرون میزند (فتق یا بیرونزدگی دیسک) و روی عصبهای گردنی (C1، C2 یا C3) فشار میآورد. این فشار یکی از اصلیترین دلایل سردرد است.
التهاب و گرفتگی عضلات اطراف گردن
آسیب دیسک باعث میشود بدن واکنش التهابی نشان دهد و مواد شیمیایی آزاد کند که درد را بیشتر میکنند. همزمان عضلات گردن مثل تراپز یا استرنوکلیدوماستوئید برای محافظت دچار گرفتگی یا اسپاسم میشوند. این گرفتگی باعث خشکی و محدود شدن حرکت گردن میشود و خودش هم منبع جدید درد است.
تحریک اعصاب ساب اکسیپیتال (Suboccipital Nerves)
در پایین جمجمه عضلات کوچکی به نام ساباکسیپیتال وجود دارند. وقتی مهرههای بالایی گردن درست کار نکنند (مثلاً به خاطر دیسک آسیبدیده)، این عضلات دچار تنش و نقاط دردناک میشوند. از میان این عضلات، عصبهای مهمی به نام اعصاب پسسری بزرگ و کوچک عبور میکنند. گرفتگی این عضلات میتواند این عصبها را فشار دهد و باعث نوعی سردرد به نام نورالژی اکسیپیتال شود؛ سردردی که با درد تیرکشنده از پشت سر تا بالای سر شناخته میشود.
علائم سردرد ناشی از دیسک گردن :چگونه آن را از میگرن تشخیص دهیم؟
تشخیص صحیح نوع سردرد، اولین و مهمترین گام برای درمان مؤثر است. بسیاری از افراد، سردرد گردنی را با میگرن اشتباه میگیرند، در حالی که این دو، دلایل و درمانهای کاملاً متفاوتی دارند. درک تفاوتهای کلیدی در علائم میتواند به شما در شناسایی اولیه مشکل کمک کند.
علائم کلیدی که باید به آنها توجه کنید عبارتند از:
- درد یک طرفه
- شروع درد از گردن
- تشدید با حرکت گردن
- کاهش دامنه حرکتی گردن
در ادامه به بررسی دقیقتر این علائم و تفاوت آنها با میگرن میپردازیم، هرچند تشخیص نهایی باید همیشه توسط یک متخصص انجام شود.
در جدول زیر، تفاوتهای اصلی بین این دو نوع سردرد به طور خلاصه آورده شده است:
ویژگی سردرد گردنی میگرن
منشأ ثانویه؛ ناشی از مشکل در ستون فقرات گردنی اولیه؛ ناشی از فرآیندهای پیچیده در مغز
ماهیت درد درد ثابت، غیر ضرباندار، گنگ یا فشاری درد ضرباندار، تپنده و شدید
محل درد معمولاً یک طرفه، از پشت سر به جلو سر اغلب یک طرفه، اما میتواند دو طرفه هم باشد
محرک کلیدی حرکت گردن، فشار بر گردن، وضعیت بدنی نامناسب نور، صدا، بو، تغییرات هورمونال، استرس
علائم همراه اصلی سفتی و محدودیت حرکت گردن، درد شانه/بازو تهوع شدید، استفراغ، حساسیت شدید به نور و صدا
درد معمولاً یک طرفه که از پشت سر و گردن شروع میشود
یکی از مشخصههای بارز سردرد ناشی از گردن، الگوی انتشار درد آن است. درد معمولاً از یک طرف گردن یا قاعده جمجمه شروع میشود و به سمت جلو در همان سمت سر حرکت میکند و به نواحی مانند شقیقه، پیشانی یا پشت چشم میرسد. برخلاف میگرن که گاهی اوقات میتواند از یک سمت سر به سمت دیگر جابجا شود، سردرد سرویکوژنیک تقریباً همیشه در یک سمت باقی میماند.
تشدید درد با حرکات خاص گردن
این یک سرنخ تشخیصی بسیار مهم است. درد سردرد گردنی اغلب با حرکات خاص گردن تحریک یا تشدید میشود. برای مثال، چرخاندن سر به یک سمت، نگه داشتن سر در یک وضعیت ثابت برای مدت طولانی (مانند کار با کامپیوتر یا رانندگی) یا حتی فشار دادن نقاط خاصی در بالای گردن توسط پزشک میتواند باعث شروع یا بدتر شدن سردرد شود.
درد در ناحیه چشم، شقیقه یا پیشانی
همانطور که توضیح داده شد، این درد یک درد ارجاعی است. تحریک اعصاب C1 تا C3 به دلیل به اشتراک گذاشتن مسیرهای عصبی با عصب سهقلو، باعث میشود مغز درد را در نواحی صورت و سر احساس کند. بنابراین، احساس درد گنگ و فشارنده در پشت چشم یا در شقیقه، یکی از علائم شایع این نوع سردرد است.
کاهش دامنه حرکتی گردن
تقریباً همیشه، افراد مبتلا به سردرد سرویکوژنیک دچار سفتی و محدودیت در دامنه حرکتی گردن خود نیز هستند. این محدودیت به دلیل اختلال در عملکرد مفاصل گردن و اسپاسمهای عضلانی محافظتی ایجاد میشود و باعث میشود چرخاندن یا خم کردن سر به طرفین برای فرد دردناک و دشوار باشد.
دیسک گردن و سرگیجه: یک ارتباط شایع
علاوه بر سردرد، یکی دیگر از علائم نگرانکنندهای که میتواند با مشکلات دیسک گردن همراه باشد، سرگیجه است. این احساس عدم تعادل و گیجی که به آن سرگیجه گردنی گفته میشود، میتواند بسیار آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
علت بروز سرگیجه ناشی از دیسک گردن (سرگیجه گردنی)
مفاصل و عضلات گردن ما سرشار از گیرندههایی به نام پروپریوسپتور هستند. این گیرندهها به طور مداوم سیگنالهایی را در مورد موقعیت و حرکت سر به مغز ارسال میکنند و به حفظ تعادل ما کمک میکنند. زمانی که یک مشکل دیسک باعث التهاب، اسپاسم عضلانی و اختلال در عملکرد مفاصل گردن میشود، سیگنالهای پروپریوسپتیو دچار اختلال میشوند. در نتیجه، مغز اطلاعات متناقضی از گردن، چشمها و سیستم تعادلی گوش داخلی دریافت میکند. این «عدم تطابق حسی» منجر به احساس سرگیجه، عدم تعادل و گیجی میشود.
علائم سرگیجه ناشی از دیسک گردن
برخلاف سرگیجه واقعی که ناشی از مشکلات گوش داخلی است و با احساس چرخش شدید محیط همراه است، سرگیجه گردنی معمولاً به صورت احساس سبکی سر، بیثباتی، یا حس شناور بودن توصیف میشود. این احساس اغلب با حرکات گردن یا نگه داشتن سر در یک وضعیت خاص برای مدت طولانی، تشدید میشود و معمولاً با درد و سفتی گردن نیز همراه است.
درمان سردرد و سرگیجه دیسک گردن
خوشبختانه، سردرد و سرگیجه ناشی از دیسک گردن در اکثر موارد با رویکردهای درمانی محافظهکارانه و غیرتهاجمی به خوبی قابل کنترل و درمان هستند. هدف اصلی درمان، رفع علت زمینهای در گردن است، نه فقط سرکوب علائم با دارو.
انواع درمان سردرد مؤثر شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی
- کایروپراکتیک و تنظیم ستون فقرات
- دارو درمانی
- تزریقهای تخصصی
- جراحی (در موارد نادر)
درمانهای غیرتهاجمی به عنوان خط اول درمان
برای اکثر موارد سردرد سرویکوژنیک و سرگیجه گردنی، درمانهای غیرتهاجمی به عنوان خط اول درمان توصیه میشوند. این رویکردها بر اصلاح عملکرد مکانیکی ستون فقرات گردن، کاهش تنش عضلانی و بهبود وضعیت بدنی تمرکز دارند و بسیار مؤثر و کمخطر هستند.
فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی
فیزیوتراپی یکی از روشهای اصلی درمان این مشکل است. فیزیوتراپیست پس از بررسی دقیق، برنامهای شامل تمرینات تقویتی و کششی برای شما تنظیم میکند. هدف این تمرینات، تقویت عضلات عمقی گردن و عضلات اطراف کتف است تا ستون فقرات گردنی حمایت بیشتری داشته باشد. در کنار آن، تمرینات کششی برای شل کردن عضلات سفت مانند تراپز فوقانی و بالابرنده کتف تجویز میشوند.
یکی از تمرینات مهم در این زمینه چین تاک (Chin Tuck) است که به اصلاح وضعیت گردن کمک زیادی میکند. بسیاری از این تمرینات را میتوان به عنوان بخشی از درمان خانگی سردرد انجام داد تا روند بهبودی سریعتر شود.
کایروپراکتیک و تنظیم ستون فقرات گردنی
کایروپراکتیک روشی تخصصی است که بر تشخیص و اصلاح مشکلات مکانیکی ستون فقرات تمرکز دارد. متخصص کایروپراکتیک با استفاده از تکنیکهای تنظیم ستون فقرات (Spinal Manipulation) حرکت طبیعی مفاصل گردن را که دچار محدودیت شدهاند، بازمیگرداند. این تنظیمات دقیق و ملایم میتواند:
- فشار را از روی دیسکها و ریشههای عصبی کاهش دهد
- اسپاسم و گرفتگی عضلات گردن را برطرف کند
- سیگنالدهی عصبی و عملکرد تعادلی گردن را بهبود بخشد
مطالعات نشان دادهاند که این روش در کاهش شدت و تعداد دفعات سردردهای سرویکوژنیک بسیار مؤثر است.
اگر سردردهای گردنی زندگیتان را تحت تأثیر قرار دادهاند، در سلامتکده طاها (قم و تهران) میتوانید با رویکردی غیرتهاجمی و بدون دارو، تسکین پایدار و آرامش دوباره را تجربه کنید. همین امروز برای رزرو نوبت اقدام کنید.
دارو درمانی
استفاده از دارو میتواند به کاهش درد گردن و سردرد کمک کند، مخصوصاً برای کنترل علائم حاد. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن در کاهش درد و التهاب مؤثر هستند. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است شلکننده عضلانی یا حتی برخی داروهای ضدافسردگی را که روی مسیر درد اثر دارند، تجویز کند. با این حال، باید دانست که دارو برای سردرد فقط علائم را کنترل میکند و علت اصلی مشکل را برطرف نمیسازد.
درمانهای تهاجمیتر
اگر سردرد یا سرگیجه با روشهای سادهتر بهتر نشوند، گاهی از روشهای پیشرفتهتر استفاده میشود. این روشها شامل:
- تزریق بلوک عصبی (تزریق داروی بیحسی و استروئید نزدیک عصب تحریکشده)
- رادیوفرکوئنسی ابلیشن (از بین بردن عصب درد با امواج رادیویی)
- جراحی مثل دیسککتومی یا فیوژن قدامی گردن (ACDF) برای کاهش فشار روی عصب
این روشها معمولاً آخرین انتخاب هستند و فقط وقتی انجام میشوند که درمانهای دیگر جواب نداده باشند.
درمان سردرد با طب سنتی
برخی افراد علاوه بر درمانهای پزشکی، به سراغ روشهای سنتی هم میروند. درمان سردرد با طب سنتی میتواند شامل روشهایی مثل طب سوزنی یا گیاهان دارویی خاص باشد که به عنوان درمان مکمل در کنار روشهای اصلی استفاده میشوند.
چه زمانی سردرد یا سرگیجه ناشی از دیسک گردن خطرناک است؟
اگرچه اکثر سردردهای ناشی از گردن خوشخیم و قابل درمان هستند، اما در موارد نادر، سردرد میتواند نشانه یک وضعیت اورژانسی باشد. آگاهی از علائم هشدار بسیار مهم است تا در صورت لزوم، به سرعت به دنبال مراقبتهای پزشکی فوری باشید.
علائم هشداری که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند
اگر سردرد شما با هر یک از علائم زیر همراه بود، باید آن را جدی بگیرید و فوراً به اورژانس مراجعه کنید:
- سردرد ناگهانی و انفجاری (رعدآسا)
- تب و سفتی گردن
- سردرد پس از ضربه به سر
- ضعف یا بیحسی در یک طرف بدن
- اختلال در تکلم یا گیجی
- دوبینی یا از دست دادن هوشیاری
- تغییر ناگهانی در الگوی سردردهای همیشگی
- شروع سردرد جدید در سن بالای ۵۰ سال
جمعبندی
درک ارتباط مستقیم میان سلامت ستون فقرات گردنی و بروز سردردها و سرگیجههای مزمن، کلید رهایی از این مشکلات آزاردهنده است. فراموش نکنید که سردرد شما همیشه یک مشکل غیرقابل حل نیست؛ در بسیاری از موارد، ریشه آن در جایی قرار دارد که کمتر به آن توجه میکنید: ناحیه گردن. با تشخیص درست و درمان علت اصلی، میتوان این چرخه درد را متوقف کرد و کیفیت زندگی را به شکل چشمگیری بهبود بخشید.
اگر شما هم از سردردهای مداوم و درد گردن رنج میبرید و به دنبال یک روش مؤثر، ایمن و بدون دارو هستید، تیم متخصص ما در سلامتکده طاها آماده است تا با ارزیابی کامل، به شما در بازگشت به زندگی بدون درد کمک کند. همین امروز برای مشاوره تخصصی اقدام کنید و اولین قدم را به سوی بهبودی بردارید.
سوالات متداول
چگونه بفهمم سردرد من از گردنم است یا میگرن؟
سردرد گردنی معمولاً با حرکت گردن بدتر میشود، درد آن ثابت و غیرضرباندار است و با سفتی گردن همراه است. میگرن اغلب ضرباندار است و با تهوع و حساسیت شدید به نور و صدا همراهی میکند.
آیا دیسک گردن میتواند باعث درد گوش یا چشم شود؟
بله، به دلیل پدیده درد ارجاعی، تحریک اعصاب بالای گردن (بهخصوص C1-C3) میتواند باعث احساس درد در پشت چشم، شقیقه، و حتی گاهی در ناحیه گوش شود.
بهترین حالت خوابیدن برای کسی که دیسک گردن و سردرد دارد چیست؟
خوابیدن به پشت یا به پهلو با استفاده از یک بالش مناسب که انحنای طبیعی گردن را حفظ کند، بهترین حالت است. از خوابیدن روی شکم که باعث چرخش و فشار به گردن میشود، خودداری کنید.
آیا ماساژ برای سردرد ناشی از دیسک گردن مفید است؟
بله، ماساژ درمانی میتواند با کاهش تنش و اسپاسم عضلات گردن و شانه، به کاهش فرکانس و شدت این نوع سردردها کمک کند، اما باید توسط متخصص انجام شود.
چه ورزشهایی برای این نوع سردرد مضر هستند؟
ورزشهایی که فشار ناگهانی یا شدید به گردن وارد میکنند، مانند بلند کردن وزنههای سنگین بالای سر، دراز و نشستهای نادرست، یا ورزشهای تماسی پرخطر، میتوانند مضر باشند.
آیا سرگیجه ناشی از دیسک گردن دائمی است؟
خیر، سرگیجه گردنی معمولاً دائمی نیست. با درمان علت اصلی مشکل در گردن از طریق روشهایی مانند کایروپراکتیک و فیزیوتراپی، این عارضه اغلب بهبود مییابد یا برطرف میشود.
آیا استفاده از بالش طبی میتواند به درمان کمک کند؟
بله، استفاده از بالش طبی یا کانتور که ستون فقرات گردنی را در وضعیت خنثی و طبیعی نگه میدارد، میتواند به کاهش فشار و درد هنگام خواب کمک شایانی کند.
درمان این نوع سردرد چقدر طول میکشد؟
طول درمان به شدت مشکل و پاسخ بدن شما بستگی دارد، اما بسیاری از بیماران با درمانهای محافظهکارانه مانند کایروپراکتیک، طی چند هفته تا چند ماه بهبودی قابل توجهی را تجربه میکنند.
آیا استرس میتواند سردرد گردنی را تشدید کند؟
بله، استرس باعث افزایش تنش عضلانی در ناحیه گردن و شانهها میشود که این امر میتواند فشار بر روی مفاصل و اعصاب گردن را افزایش داده و سردرد سرویکوژنیک را تشدید کند.
آیا این نوع سردرد میتواند باعث حالت تهوع شود؟
بله، اگرچه تهوع علامت کلاسیک میگرن است، اما در سردردهای سرویکوژنیک شدید نیز ممکن است به دلیل شدت درد و تحریک مسیرهای عصبی مشترک، حالت تهوع خفیف رخ دهد.